اکسین نیوز – حمید بهرامی: نظام مالی جهانی از دهه ها پیش تحت سلطه دلار آمریکا و نهادهای بینالمللی مانند صندوق بینالمللی پول (IMF) و بانک جهانی بوده است. اما در سالهای اخیر، ظهور قدرتهای اقتصادی جدید و شکلگیری گروه بریکس، چالشهایی جدی برای این نظم سنتی ایجاد کرده است. کشورهای عضو بریکس با در اختیار داشتن ۴۰٪ از جمعیت جهان و سهمی قابل توجه از تولید ناخالص داخلی جهانی، به دنبال ایجاد تغییرات ساختاری در نظام مالی بینالمللی هستند.
این یادداشت به بررسی نقش بریکس در تحولات مالی جهانی، از جمله تلاشها برای کاهش وابستگی به دلار، ایجاد سیستمهای پرداخت جایگزین و تقویت نهادهای مالی چندجانبه میپردازد.
۱. بریکس و چالش سلطه دلار
یکی از اهداف اصلی بریکس، کاهش وابستگی به دلار آمریکا در مبادلات بینالمللی است. تحریمهای یکجانبه آمریکا علیه کشورهایی مانند روسیه و ایران، بسیاری از اقتصادهای نوظهور را به فکر ایجاد سیستمهای پرداخت مستقل انداخته است.
- استفاده از ارزهای ملی: کشورهای عضو بریکس در سالهای اخیر مبادلات دوجانبه با ارزهای محلی مانند یوان چین و روبل روسیه را افزایش دادهاند.
- طرح واحد پول مشترک: بحثهایی درباره امکان ایجاد یک ارز دیجیتال مشترک یا حتی یک واحد پول واحد برای تسهیل مبادلات درونگروهی مطرح شده است.
- افزایش ذخایر طلا: برخی اعضای بریکس مانند چین و روسیه، ذخایر طلای خود را به عنوان راهی برای کاهش وابستگی به دلار افزایش دادهاند.
۲. ایجاد نهادهای مالی رقیب
بریکس با تأسیس نهادهایی مانند بانک توسعه جدید (NDB) و ترتیبات ذخیره اضطراری (CRA)، به دنبال ایجاد جایگزینهایی برای صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی است.
- بانک توسعه جدید (NDB): این بانک با سرمایه اولیه ۱۰۰ میلیارد دلار، پروژههای زیرساختی در کشورهای عضو و دیگر اقتصادهای در حال توسعه را تأمین مالی میکند.
- ترتیبات ذخیره اضطراری (CRA): با هدف ارائه کمکهای مالی به کشورهای عضو در مواقع بحرانهای اقتصادی طراحی شده است.
۳. گسترش اعضا و افزایش نفوذ جهانی
بریکس در سالهای اخیر به دنبال گسترش اعضای خود بوده و کشورهایی مانند ایران، عربستان سعودی، مصر، اتیوپی و امارات را به عنوان عضو جدید پذیرفته است. این گسترش، وزن ژئوپلیتیک و اقتصادی این گروه را به طور قابل توجهی افزایش داده است.
۴. چالشهای پیش روی بریکس
با وجود تمامی این تلاشها، بریکس با چالشهای متعددی روبهرو است:
- اختلافات داخلی: تفاوتهای سیاسی و اقتصادی میان اعضا (مانند رقابت هند و چین) میتواند همگرایی را دشوار کند.
- سلطه دلار: سیستم مالی جهانی هنوز عمیقاً به دلار وابسته است و جایگزینی آن زمانبر خواهد بود.
- فشارهای غرب: آمریکا و اتحادیه اروپا ممکن است با تحریمها یا فشارهای دیپلماتیک مانع از پیشرفت بریکس شوند.
تیجه گیری:
گروه بریکس به عنوان یک بازیگر نوظهور در عرصه اقتصاد جهانی، پتانسیل تغییر معادلات مالی بینالمللی را دارد. هرچند که این بلوک با چالشهای بزرگی روبهرو است، اما تلاشهای آن برای کاهش وابستگی به دلار و ایجاد نهادهای مالی مستقل، نشاندهنده تحولی تدریجی در نظام مالی جهانی است. در سالهای آینده، نقش بریکس در شکلدهی به نظم جدید اقتصادی بیش از پیش پررنگ خواهد شد.
